โย เอวรูโป จิตฺตสฺส อาฆาโต ปฏิฆาโต ปฏิฆํ ปฏิวิโรโธ โกโป ปโกโป สมฺปโกโป โทโส ปโทโส สมฺปโทโส จิตฺตสฺส พฺยาปตฺติ มโนปโทโส โกโธ กุชฺฌนา กุชฺฌิตตฺตํ โทโส ทุสฺสนา ทุสฺสิตตฺตํ พฺยาปตฺติ พฺยาปชฺชนา พฺยาปชฺชิตตฺตํ วิโรโธ ปฏิวิโรโธ จณฺฑิกฺกํ อสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ ‘‘โทโส’’ฯ
(ค) ตตฺถ กตโม โมโห? ทุกฺเข อญฺญาณํ, ทุกฺขสมุทเย อญฺญาณํ, ทุกฺขนิโรเธ อญฺญาณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อญฺญาณํ, ปุพฺพนฺเต อญฺญาณํ, อปรนฺเต อญฺญาณํ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต อญฺญาณํ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ อญฺญาณํ, ยํ เอวรูปํ อญฺญาณํ อทสฺสนํ…เป.… อวิชฺชาลงฺคี โมโห อกุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ ‘‘โมโห’’ฯ อิมานิ ตีณิ อกุสลมูลานิฯ
(2) ตโย อกุสลวิตกฺกา
[910] ตตฺถ กตเม ตโย อกุสลวิตกฺกา? กามวิตกฺโก, พฺยาปาทวิตกฺโก, วิหิํสาวิตกฺโกฯ
(ก) ตตฺถ กตโม กามวิตกฺโก? กามปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก มิจฺฉาสงฺกปฺโป – อยํ วุจฺจติ ‘‘กามวิตกฺโก’’ฯ
(ข) ตตฺถ กตโม พฺยาปาทวิตกฺโก? พฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก มิจฺฉาสงฺกปฺโป – อยํ วุจฺจติ ‘‘พฺยาปาทวิตกฺโก’’ฯ
(ค) ตตฺถ กตโม วิหิํสาวิตกฺโก? วิหิํสาปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก มิจฺฉาสงฺกปฺโป – อยํ วุจฺจติ ‘‘วิหิํสาวิตกฺโก’’ฯ อิเม ตโย อกุสลวิตกฺกาฯ
(3) ติสฺโส อกุสลสญฺญา
[911] ตตฺถ กตมา ติสฺโส อกุสลสญฺญา? กามสญฺญา, พฺยาปาทสญฺญา, วิหิํสาสญฺญาฯ
(ก) ตตฺถ กตมา กามสญฺญา? กามปฏิสํยุตฺตา สญฺญา สญฺชานนา สญฺชานิตตฺตํ – อยํ วุจฺจติ ‘‘กามสญฺญา’’ฯ
(ข) ตตฺถ กตมา พฺยาปาทสญฺญา? พฺยาปาทปฏิสํยุตฺตา สญฺญา สญฺชานนา สญฺชานิตตฺตํ – อยํ วุจฺจติ ‘‘พฺยาปาทสญฺญา’’ฯ
(ค) ตตฺถ กตมา วิหิํสาสญฺญา? วิหิํสาปฏิสํยุตฺตา สญฺญา สญฺชานนา สญฺชานิตตฺตํ – อยํ วุจฺจติ ‘‘วิหิํสาสญฺญา’’ฯ อิมา ติสฺโส อกุสลสญฺญาฯ
(4) ติสฺโส อกุสลธาตุโย
[912] ตตฺถ กตมา ติสฺโส อกุสลธาตุโย? กามธาตุ, พฺยาปาทธาตุ, วิหิํสาธาตุฯ
ตตฺถ กตมา กามธาตุ? กามวิตกฺโก กามธาตุฯ พฺยาปาทวิตกฺโก พฺยาปาทธาตุฯ วิหิํสาวิตกฺโก วิหิํสาธาตุฯ
(ก) ตตฺถ กตโม กามวิตกฺโก? กามปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก มิจฺฉาสงฺกปฺโป – อยํ วุจฺจติ ‘‘กามวิตกฺโก’’ฯ
(ข) ตตฺถ กตโม พฺยาปาทวิตกฺโก ? พฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก มิจฺฉาสงฺกปฺโป – อยํ วุจฺจติ ‘‘พฺยาปาทวิตกฺโก’’ฯ
(ค) ตตฺถ กตโม วิหิํสาวิตกฺโก? วิหิํสาปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก วิตกฺโก มิจฺฉาสงฺกปฺโป – อยํ วุจฺจติ ‘‘วิหิํสาวิตกฺโก’’ฯ อิมา ติสฺโส อกุสลธาตุโยฯ
(5) ตีณิ ทุจฺจริตานิ
[913] ตตฺถ กตมานิ ตีณิ ทุจฺจริตานิ? กายทุจฺจริตํ, วจีทุจฺจริตํ, มโนทุจฺจริตํฯ
(ก) ตตฺถ กตมํ กายทุจฺจริตํ? ปาณาติปาโต, อทินฺนาทานํ, กาเมสุมิจฺฉาจาโร – อิทํ วุจฺจติ ‘‘กายทุจฺจริตํ’’ฯ
(ข) ตตฺถ กตมํ วจีทุจฺจริตํ? มุสาวาโท, ปิสุณา วาจา, ผรุสา วาจา, สมฺผปฺปลาโป – อิทํ วุจฺจติ ‘‘วจีทุจฺจริตํ’’ฯ
(ค) ตตฺถ กตมํ มโนทุจฺจริตํ? อภิชฺฌา , พฺยาปาโท, มิจฺฉาทิฏฺฐิ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘มโนทุจฺจริตํ’’ฯ
(ก-ค) ตตฺถ กตมํ กายทุจฺจริตํ? อกุสลํ กายกมฺมํ กายทุจฺจริตํ, อกุสลํ วจีกมฺมํ วจีทุจฺจริตํ, อกุสลํ มโนกมฺมํ มโนทุจฺจริตํฯ
ตตฺถ กตมํ อกุสลํ กายกมฺมํ? อกุสลา กายสญฺเจตนา อกุสลํ กายกมฺมํ, อกุสลา วจีสญฺเจตนา อกุสลํ วจีกมฺมํ, อกุสลา มโนสญฺเจตนา อกุสลํ มโนกมฺมํฯ อิมานิ ตีณิ ทุจฺจริตานิฯ
(6) ตโย อาสวา
[914] ตตฺถ กตเม ตโย อาสวา? กามาสโว, ภวาสโว, อวิชฺชาสโวฯ
(ก) ตตฺถ กตโม กามาสโว? โย กาเมสุ กามจฺฉนฺโท กามราโค กามนนฺที กามตณฺหา กามสิเนโห กามปริฬาโห กามมุจฺฉา กามชฺโฌสานํ – อยํ วุจฺจติ ‘‘กามาสโว’’ฯ
